‘Verstrekking van het archief kan verstrekkende gevolgen hebben voor meerdere betrokkenen, waardoor zij onevenredig benadeeld zouden worden.’ Met deze woorden veegde Dilan Yeşilgöz, minister van Justitie & Veiligheid (VVD) de beslissing van haar voorganger van tafel om het archief van de commissie Machielse, die onderzoek deed naar de rol van Nederland in de zaak tegen piloot Julio Poch, naar de Tweede Kamer te sturen.
Yeşilgöz kwam tot dat besluit na ‘van het volledige archief’ te hebben kennisgenomen. Ze is bovendien van mening dat ‘het verstrekken van delen van een strafdossier een onwenselijk precedent zou scheppen.’ Archiefstukken die ze wel wenst te verstrekken zijn bijvoorbeeld mailwisselingen tussen ambtenaren, nieuwsberichten en gerechtelijke uitspraken.
Principieel verkeerd
Terecht wil Sjoerd Sjoerdsema (D66) weten over wie dit nu gaat en wie er onevenredig benadeeld kan worden door het informeren van de Kamer. Michiel van Nispen (SP) heeft zeker een punt dat je als minister ‘niet bij nader inzien kunt terugkomen op een belofte van je voorganger’. Hij werpt de vraag op of dit ‘de nieuwe bestuurscultuur’ is en noemt het besluit ‘principieel verkeerd’. Geert-Jan Knoops, de advocaat die Julio Poch de vele jaren van zijn onterechte hechtenis bijstond, noemt het ‘een zeer merkwaardige beslissing’ die ‘doet vermoeden dat er kennelijk voor een aantal personen binnen justitie belastende informatie in het archief besloten ligt’.
Een bijzondere status
Het opmerkelijke besluit van Yeşilgöz kwam dezelfde week in het nieuws als de herdenking van de crash van een El Al-Boeing 747 in de Bijlmer, inmiddels dertig jaar geleden. Een in het oog springende overeenkomst tussen beide gebeurtenissen is de weigering van de overheid om transparant te zijn. Hanja Maij-Weggen (CDA), op dat moment minister van Verkeer en Waterstaat, bleef stug volhouden dat het vliegtuig bloemen, parfum en videorecorders vervoerde. De ingestelde commissie Meijer stuitte in haar zoektocht naar de waarheid op geheime afspraken tussen Nederland en Israël omtrent El Al-vluchten, waarbij deze luchtvaartmaatschappij op Schiphol een bijzondere status genoot. De uitdrukking ‘onder de pet houden’ dook in de media veelvuldig op ter zake het niet openbaar willen maken van de werkelijke lading die de Jumbo aan boord had.
Terug naar de zaak van Julio Poch.
Voormalig senator Alexander Rinnooy kwam in juni van dit jaar nog met de conclusie dat ‘alles erop wijst dat de koning, de koningin en prinses Beatrix alsmede de kringen rond het koninklijk huis’ pas na Poch’s arrestatie op de hoogte raakten van het gerechtelijk onderzoek dat eerder naar de voormalig Transavia-gezagvoerder had plaatsgevonden over diens vermeende betrokkenheid bij dodenvluchten tijdens het Argentijnse juntabewind. ‘Ze kunnen het onderzoek dus onmogelijk hebben beïnvloed’, stelde Rinnooy. Dat laat echter onverlet dat het koningshuis een bijzondere status geniet.
Een klein oranje lampje
Binnen het rechercheteam dat zich bezighield met ‘de zaak Poch’ was men ‘zich ook bewust van een zekere gevoeligheid in relatie tot het koningshuis’. Ook volgens de chef van de unit informatie van de recherche brandde in deze zaak ‘zeker een klein oranje lampje’ gegeven een toekomstige koningin uit Argentinië met een vader die deel had uitgemaakt van het Videla-regime. En emeritus-hoogleraar Theo van Boven vernam uit diplomatieke kring dat er sprake was van hogere belangen die te maken hadden met het koningshuis. Voormalig minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin (CDA) zei erover bij de Rotterdamse rechtbank met rechter-commissaris Geerdes als voorzitter: ‘Alle suggesties over hogere belangen van het koninklijk huis hebben geen rol gespeeld in de maatstaven die ik in de kwestie-Poch heb aangelegd.’ Maar dat blijft als het aan Dilan Yeşilgöz ligt, voor altijd de vraag. En dat roept nu juist alleen maar vragen op.
Op gespannen voet
Toen de voorganger van Yeşilgöz, Ferd Grapperhaus (CDA), de toezegging deed het archief van de commissie Machielse naar de Tweede Kamer te sturen, bestond het risico van verstrekkende gevolgen voor meerdere betrokkenen toch ook al? De feiten zijn niet veranderd. Terugkomen op een eerdere toezegging vergt meer dan enkel zich in vaagheden hullen, wat Yeşilgöz nu doet. Het betekent dat je zware motiveringen moet hebben voor die 180-gradendraai. Zijn er legitieme redenen om delen van het archief van de commissie Machielse onder de pet te houden? Gaat het om staatsgeheimen? Of om het afdekken van mensen uit de hogere ambtelijke top? Wie zijn die mensen? Waarom hebben zij bij nader inzien bescherming nodig?
Julio Poch is onevenredig benadeeld, genoot met medewerking van Hirsch Ballin, de minister van Justitie van destijds, geen enkele bescherming. De regeling die daarvoor is getroffen in de vorm van een afkoopsom, maakt dat de zaak hiermee is afgedaan, dat de discussie hierover gesloten is. Maar het laat onverlet dat er onderscheid wordt gemaakt tussen burgers die wel en die geen bescherming krijgen, dat er dus kennelijk verschillende gradaties burgers zijn. De vraag dringt zich op of dat niet op gespannen voet staat met de wet op gelijke behandeling van personen.
Kopfoto: © Fa. Vero, vh van Veen via Wikimedia Commons
