De eerste en meteen ook de laatste keer dat ik bij Lelystad Airport air side kwam, was voor een vlucht met een Velocity XL, een zogenaamd eendvliegtuig waarbij het stabilo zich vóór de vleugels bevindt in plaats van in de staart.
Nu ben ik er om het afscheid bij te wonen van de PBY-5A Catalina Bu. No. 2459, de oudste nog operationele ‘Cat’ ter wereld. Deze vliegboot, aanvankelijk eigendom van de geallieerde krijgsmacht, geldt als de succesvolste onderzeebootjager omdat ze destijds drie Duitse u-boten tot zinken bracht en er eentje flink beschadigde.
Via de patrouillesquadrons VP-74 en VP-84 van de Amerikaanse marine kwam ze bij de Amerikaanse kustwacht in dienst. Na uitfasering in 1945 vloog de machine respectievelijk voor Rio Ten Air, Trans Air en Field Aviation. Van 1953 tot 1972 is haar carrière in nevelen gehuld. Haar nieuwe eigenaar, het airtankerbedrijf Avalon, zette haar tot 1987 in om bosbranden te bestrijden. Daarna belandde ze in Nederland.
Eerst kwam het iconische amfibievliegtuig terecht bij Cat Air, vervolgens bij de Stichting Exploitatie Catalina, SEC.
Een grondige restauratie volgde. Daarna zag ze er precies zo uit als de Catalina’s die de Marine Luchtvaartdienst van 1942-1957 in Nederlands-Indië gebruikte voor verkennings- en konvooibeschermingsvluchten, het redden van schipbreukelingen, het overbrengen van manschappen, hun gezinnen en goederen.
Ze kreeg de naam Karel Doorman en werd voorzien van het toepasselijke registratienummer PH-PBY. Het boeken van een rondvlucht met de kist behoorde tot de mogelijkheden, inclusief een ‘splash & go’ op het IJsselmeer.
Door verschillende oorzaken werd het voor SEC steeds moeilijker de machine in de lucht te houden. In 2017 stond ze het grootste deel van het seizoen aan de grond, eerst door een kapotte motor, later door een voorzorgslanding met ingetrokken neuswiel.
Dat betekende minder inkomsten voor de stichting. Deze dubbele pech resulteerde er bovendien in dat de type rating van de betrokken vliegers verliep. Extra trainingsuren waren vereist met alle kosten van dien.
Er diende zich nog een tegenvaller aan. De regeling voor historische luchtvaart gaat plaatsmaken voor de wetgeving voor commerciële luchtvaartmaatschappijen. Daarmee wordt het verleden tijd om het onderhoud te laten plaatsvinden door vrijwilligers onder supervisie van een onderhoudsbedrijf. Alles moet door het onderhoudsbedrijf zelf worden gedaan. Dat loopt dus giga in de papieren.
De overheid, musea en cultuurfondsen gaven geen gehoor toen Arjan Dros, vlieger en tot voor kort voor een kwart eigenaar van de Catalina, daar aanklopte om het historische toestel voor Nederland te behouden. Er zat niets anders op dan de Catalina in de verkoop te doen.
De Collings Foundation waarvan het hoofdkwartier in Massachusetts is gevestigd, hapte toe. Deze stichting bezit veel vliegend erfgoed.
Links van de emigrant is de DC-3 Dakota opgesteld, tegenover haar staan vier Fokker S.11’s en een North American AT-6A Texan/Harvard.
Deze machines zullen haar vanaf Lelystad richting Noordzee begeleiden. Achter het hek staan tientallen fans, de meeste met dure fotoapparatuur, een enkeling op een huishoudtrap. Ook op het platform is veel publiek aanwezig. Een groepje vrijwilligers van SEC neemt plaats voor het toestel en rolt een banner uit met de tekst ‘Vaarwel Nederland’.
Het startgeluid van een van de motoren van de Catalina doet de gesprekken onder haar fans verstillen. De toon van haar vertrek is definitief gezet. Alras draaien de motoren van alle op het platform staande machines zich warm.
De vliegboot komt als eerste in beweging, gevolgd door de andere propellervliegtuigen. Een voor een taxiën ze naar baan 23.
Nadat de Fokkers het blauwe zwerk hebben gekozen, is de beurt aan de Catalina.
Nog één keer kan het publiek op Lelystad Airport genieten van het geluid van de twee Pratt & Whitney R 1830 ‘Twin Wasp’-stermotoren.
Vlak voor de helft van de baan komen de wielen los. Langzaam stijgt de geliefde machine op, weldra gevolgd door de Harvard en de Dakota.
In een zesmansformatie maken de vliegtuigen een low pass, waarbij de drijvers van de Catalina uitstaan en de Harvard een fraai rookspoor produceert. Het is een indrukwekkend gezicht en een indrukwekkend geluid, waarmee een bladzijde in de Nederlandse luchtvaartgeschiedenis definitief wordt omgeslagen.
De Catalina is het derde niet voor de slopershamer bestemde vliegtuig dat ik in de afgelopen jaren uitzwaaide.
De PH-KBX vliegt als VH-KBX door in Australië.
De PH-BFB geniet registratieloos van haar pensioen in de tuin van het Corendon Village Hotel in Badhoevedorp.
En de PH-PBY vliegt van blijvende goede zorg verzekerd, een nieuwe episode in haar veelkleurige bestaan tegemoet.
Afhankelijk van het weer zal ze zo’n acht tot tien dagen onderweg zijn, met tussenstops in Schotland, IJsland, Groenland, Canada en Amerika. Eenmaal daar krijgt ze de kleuren terug van haar tijd bij de Amerikaanse marine. Jammer, maar begrijpelijk.
Binnen SEC werd zo nu en dan uiting gegeven aan de uitdrukking ‘Don’t cry because it’s over, smile because it happened’. So be it. Farewell, beautiful PBY-5A Catalina Bu. No. 2459!
Kopfoto: © Michel vd Mheen
In dit artikel over de Dutch Dakota Association vertelt Feije Jaski, voorzitter van de DDA, onder andere waarom van hun zijde een negatief besluit volgde op de vraag in 2018 van de Stichting Exploitatie Catalina PH-PBY voor een samenwerking.
DUTCH DAKOTA ASSOCIATION: HOMMAGE AAN DE DC-3
